Biến dị tổ hợp là gì? Nguyên nhân, ý nghĩa, ví dụ?

* Khái niệm biến dị tổ hợp là gì?

• Hiểu một cách đơn giản thì biến dị tổ hợp chính là kiểu tổ hợp các tính trạng của cá thể bố và cá thể mẹ trong quá trình sinh sản. Trong đó, các tổ hợp đột biến có thể được sinh ra từ sự phân li độc lập của các yếu tố di truyền (cụ thể là nhiễm sắc thể) và sự liên kết ngẫu nhiên của chúng trong quá trình thụ tinh. Sự liên kết này cũng chính là cơ chế làm phát sinh biến dị tổ hợp.
• Biến dị tổ hợp trong tự nhiên rất phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, ta vẫn có thể dự đoán trước được kích thước cũng như tần suất xuất hiện của biến dị tổ hợp, từ đó kịp thời điều chỉnh hoặc can thiệp vào quá trình phát sinh giao tử và quá trình thụ tinh.

* Nguyên nhân biến dị tổ hợp

Sau khi hiểu được biến dị tổ hợp là gì, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu nguyên nhân hình thành nên nó. Biến dị tổ hợp chủ yếu được phát sinh từ 3 nguyên nhân chính bao gồm:

• Quá trình phát sinh giao tử giữa cá thể đực và cá thể cái
• Quá trình thụ tinh
• Do hoán vị gen

Tuy nhiên, biến dị tổ hợp chỉ xuất hiện ở các loài sinh sản hữu tính. Đối với trường hợp sinh sản vô tính thì hầu hết không có biến dị tổ hợp, bởi vì nó chỉ có quá trình giảm phân mà không phát sinh quá trình thụ tinh.

* Ý nghĩa của biến dị tổ hợp

• Biến dị tổ hợp đóng một vai trò và ý nghĩa vô cùng quan trọng trong đời sống tự nhiên, là một phần không thể thiếu của tự nhiên. Đây được xem là nguồn biến dị của sinh vật, góp phần làm tăng tính đa dạng và phong phú của tất cả các chủng loại. Do đó, ta nói rằng, biến dị tổ hợp trở thành nguồn cung ứng không thể thiếu cho quá trình tiến hóa của các loài sinh vật.
• Bên cạnh đó, người ta còn có thể phân tích những đặc điểm, dựa vào biến dị tổ hợp để lựa chọn giống phù hợp hoặc lai tạo giống mới. Nguyên do là bởi vì trong quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh, cá thể con hoặc là kế thừa những tính trạng đã có sẵn trên cá thể bố và mẹ, hoặc là có thêm những tính trạng mới. Những cá thể có gen trội sẽ được giữ lại, đồng thời những cá thể có gen lặn sẽ bị bỏ qua.

* Ví dụ về biến dị tổ hợp

Dưới đây là một số ví dụ cơ bản về biến dị tổ hợp trong đời sống thực tiễn:

• Ví dụ 1: Cho 2 kiểu hình là hạt đậu màu vàng, vỏ trơn và hạt đậu màu xanh, vở nhăn. Sau khi lai giữa 2 kiểu hình trên, ta sẽ thu được các kiểu hình hoàn toàn mới là: Hạt vàng – vỏ nhăn, hạt xanh – vỏ trơn. Các kiểu hình mới, khác hẳn kiểu hình đã cho ban đầu chính là biến dị tổ hợp.
• Ví dụ 2: Bố có đặc điểm là mắt nhỏ, mũi thấp. Mẹ có đặc điểm là mắt to, mũi cao. Con gái sở hữu đặc điểm di truyền từ bố và mẹ là mắt nhỏ, mũi cao. Như vậy, con gái chính là biến dị tổ hợp.
• Ví dụ 3: Cá thể đực là quạ đen, cá thể cái là quạ khoang. Các con của chúng là con lai, màu lông sở hữu những đặc điểm di truyền từ cả bố và mẹ. Ta nói đây chính là trường hợp biến dị tổ hợp.

* Các biến dị tổ hợp được tạo ra

• Biến dị chính là sự thay đổi về kiểu hình của cá thể sinh vật, làm cho nó khác với những cá thể khác trong một quần thể nào đó. Trong biến dị có 2 loại là biến dị di truyền và biến dị không di truyền. Biến dị tổ hợp là một phần của biến dị di truyền.
• Về cơ bản, trong biến dị tổ hợp, các tính trạng, vật chất di truyền, kiểu gen ở đời con sẽ được sắp xếp lại từ những tính trạng đã có sẵn ở đời bố mẹ. Cá thể mới được hình thành có thể sở hữu những đặc điểm tương tự với bố mẹ, hoặc có thể lai tạo, hình thành nên tính trạng mới.